Sự nghiệp thi đấu của Xabi Alonso là bài học về thời điểm hoàn hảo
Ông có khả năng xuất hiện đúng nơi mà xu thế bóng đá sắp diễn ra. Có "Phép màu Istanbul" của Liverpool, rồi đến Real Madrid đúng thời điểm trận chung kết Lisbon khởi đầu cho thập kỷ thống trị Champions League. Và cuối cùng là Bayern Munich, đến đúng lúc Pep Guardiola biến Bundesliga thành trung tâm đổi mới chiến thuật của bóng đá châu Âu.
Từ San Sebastián đến Liverpool, Madrid rồi Munich, Alonso di chuyển với sự nhẹ nhàng khó sao chép, thu thập danh hiệu như những dấu mộc trên hộ chiếu, luôn tiến lên hoặc ngang tầm, không bao giờ thụt lùi. Ông như một Kols du lịch trên Instagram, luôn xuất hiện đúng lúc hoàng hôn hoàn hảo. Ngay cả khi giải nghệ, ông cũng để lại dấu ấn khiến người ta ngưỡng mộ sự tinh tế bẩm sinh: “Sống với nó, yêu nó. Tạm biệt, môn thể thao tuyệt đẹp.”
Đơn giản, nhưng đầy chất điện ảnh.
Vì vậy, không ngạc nhiên khi Alonso trở lại Real Madrid đúng thời điểm quan trọng nhất. Đội bóng hoàng gia đã trải qua giai đoạn hậu-Galácticos với Carlo Ancelotti như người dẫn dắt tiệc tùng kín đáo. HLV người Italy duy trì dòng chảy danh hiệu mà không tạo ra triết lý bóng đá thống nhất hay sự gắn kết ổn định trên sân.
Nói rằng Ancelotti chỉ là một “HLV của cảm xúc” là sai lầm và xúc phạm. Ông giành 15 danh hiệu qua hai nhiệm kỳ tại Real Madrid và rời đi mùa hè này với tư cách một trong những HLV thành công nhất lịch sử bóng đá. Nhưng cũng đúng khi nói rằng không ai trụ lâu ở Real Madrid nếu không biết giữ hòa khí. Tài năng của Ancelotti luôn nằm ở việc nắm bắt tâm lý đội bóng.
Real Madrid là nơi không bao giờ rõ ràng về điều họ muốn: từ những HLV nghiêm khắc với sổ tay chiến thuật đến các cựu cầu thủ trong bộ vest hứa hẹn cảm xúc và sự tiếp nối lịch sử. Lần cuối CLB thử nghiệm với phong cách khác biệt, khi Antonio Conte được liên hệ vào tháng 11-2020, Sergio Ramos đã dập tắt ý tưởng nhanh chóng với phát biểu: “Bạn không áp đặt sự tôn trọng, bạn phải kiếm được nó”. Ramos nói thêm: “Cuối cùng, biết cách quản lý phòng thay đồ quan trọng hơn kiến thức của HLV”. Conte, dĩ nhiên, không được chọn.
Dù thành công, Real Madrid chưa bao giờ duy trì được sự cân bằng: quá nhiều cấu trúc thì dễ dẫn đến nổi loạn, quá ít thì chỉ còn cảm xúc và chiến lược mong manh dựa trên những cuộc lội ngược dòng kỳ diệu. Zinedine Zidane và Santiago Solari giống đại sứ hơn là chiến thuật gia. Julen Lopetegui và Rafa Benítez thì ngược lại.
Alonso thì khác. Ông có đầy đủ danh hiệu, kinh nghiệm, và tầm nhìn chiến thuật rõ ràng. Tại Real Sociedad B và Bayer Leverkusen, ông chứng minh khả năng xây dựng đội bóng có bản sắc. Nhưng ông cũng có sự tôn trọng. Việc bổ nhiệm Alonso là sự thừa nhận từ ban lãnh đạo Real Madrid rằng kỷ nguyên của cảm xúc đã kết thúc. Thời kỳ chiến thuật phản ứng đã qua, giờ là lúc tạo ra một phong cách bóng đá bền vững.
Đâu là nhiệm vụ của Xabi Alonso tại Real Madrid?
Ưu tiên hàng đầu của Alonso là khắc phục vấn đề phòng ngự. Dù sở hữu hào quang, Real Madrid mùa trước phòng ngự như một đội dị ứng với mọi cấu trúc. Trong 24 đội vào vòng knock-out Champions League, Real Madrid xếp thứ 21 về số lần giành bóng ở khu vực cao, chỉ 6,2 lần mỗi trận. Họ để lọt lưới trung bình 1,95 bàn theo chỉ số kỳ vọng – chỉ Brest và Feyenoord tệ hơn.
Dù gần đuổi kịp Barcelona tại La Liga, dữ liệu cho thấy câu chuyện khác. Real Madrid không thắng Barcelona trong cả bốn trận đối đầu, để lọt 16 bàn, ghi 7 bàn, và có hiệu số xG -4,3. Nếu không có sự hào nhoáng, khó mà nghĩ đây là một cặp kỳ phùng địch thủ. Trong trận lượt đi với Arsenal ở vòng knock-out Champions League, Real Madrid chỉ có 36 lần gây áp lực cường độ cao ở 1/3 sân đối phương – thấp nhất trong toàn bộ vòng knock-out qua 45 trận.
Alonso xuất hiện. Hệ thống ba hậu vệ của ông sẽ giải quyết nhiều vấn đề cho Real Madrid cả khi có bóng lẫn không. Hệ thống cũng giúp phân bổ lại gánh nặng phòng ngự. Thay vì yêu cầu các tiền đạo cánh phòng ngự như hậu vệ biên, Alonso sử dụng chính hậu vệ biên và trung vệ cánh để lấp khoảng trống. Mùa trước, Real Madrid chơi với hai trung vệ trong 97% trận đấu và thử qua 11 cặp đôi khác nhau. Với sự trở lại của Dani Carvajal sau chấn thương và tân binh Dean Huijsen, Alonso có nguyên liệu để xây dựng một hệ thống bền vững hơn, dù sẽ cần thời gian thích nghi.
Phần thưởng là kiểm soát – “từ khóa” của Alonso. Lấp đầy khu trung tuyến, giữ khoảng cách chặt chẽ, cho phép cầu thủ xoay vòng trong một cấu trúc định sẵn. Hệ thống này cũng giúp tiết kiệm năng lượng. Không còn những pha chạy solo kiệt sức, không còn đuổi bóng vô vọng, không còn những đợt pressing ngẫu hứng. Hệ thống được xây dựng quanh tự do có cấu trúc.
Tạo phiên bản Xhaka tại Madrid
Dù đội hình thay đổi, Alonso luôn sử dụng cặp tiền vệ kép (double pivot). Đôi khi là hai tiền vệ trụ rõ ràng, đôi khi là một hậu vệ biên được kéo vào giữa để cân bằng cấu trúc. Trent Alexander-Arnold có thể đảm nhận vai trò này. Ở vị trí hậu vệ cánh phải, anh không chỉ bám biên mà còn là một tiền vệ tạm thời, một người sáng tạo từ tuyến dưới.
Nhưng chiến thuật không thể giải quyết một vấn đề: Real Madrid không còn Toni Kroos – người không chỉ kiểm soát trận đấu mà còn định nhịp độ. Granit Xhaka đã đảm nhận vai trò tương tự tại Leverkusen, với 102,3 đường chuyền mỗi 90 phút trong mùa 2023-24, cao thứ tư trong năm giải đấu hàng đầu châu Âu. Kroos, ở mùa giải cuối (2022-23), đạt 97,8.
Hiện tại, Dani Ceballos là người gần với phong cách này tại Madrid, nhưng chưa có sự tin tưởng. Thay vì chiêu mộ, Alonso có thể biến đổi một cầu thủ hiện có. Ông đã làm điều đó với Xhaka, biến anh từ một tiền vệ trung bình 80 đường chuyền mỗi 90 phút thành hơn 100. Alonso có thể thử điều tương tự với Eduardo Camavinga, Aurélien Tchouaméni, hoặc thậm chí Arda Güler, hoặc kết hợp họ thành một giải pháp tập thể.
Sơ đồ 3-1-4-2 không phải không thể. Federico Valverde và Jude Bellingham làm “số 8” năng động, Vinícius Júnior và Kylian Mbappé đá cặp tiền đạo, Alexander-Arnold di chuyển vào trong, còn Camavinga hoặc Tchouaméni giữ nhịp độ.
Hàng công của Madrid sẽ bùng nổ
Real Madrid sở hữu hàng công tài năng vượt trội, nhưng phối hợp họ là một bài toán khó. Nếu Mbappé dạt trái, Vinícius bị dẫm chân hoặc phải chơi ở vị trí không phù hợp. Nếu Vinícius giữ cánh và Mbappé ở giữa, Bellingham mất không gian xâm nhập vòng cấm. Nếu Bellingham lùi sâu, một trong những tiền vệ tấn công hay nhất thế giới lại phải làm nhiệm vụ phòng ngự.
N hiều khả năng Alonso sẽ sửa hàng thủ, kiểm soát trận đấu, và phần còn lại sẽ tự giải quyết. Nếu Real Madrid kiểm soát trung tuyến, thu hẹp không gian, và giữ thế trận, hàng công không cần phải hoàn hảo. Các siêu sao chỉ cần bóng, ở đúng khu vực, đủ thường xuyên. Chúng ta sẽ thấy sự linh hoạt: Alexander-Arnold chuyển đổi giữa sáng tạo, hỗ trợ, và tiền vệ tạm thời; Bellingham lùi sâu hoặc xâm nhập vòng cấm đúng lúc; Vinícius và Mbappé hoán đổi vị trí, kéo giãn hàng thủ đối phương. Sẽ có cảm giác hỗn loạn, nhưng với Alonso, mọi thứ đều trong tầm kiểm soát.
Thách thức đỉnh cao
Sự nghiệp đỉnh cao của Alonso kéo dài gần một thập kỷ. Bốn năm sau khi làm HLV, ông đã đạt đỉnh với công việc tại Real Madrid – nơi không có chỗ cho sai lầm. Với chính trị nội bộ, cái tôi lớn trong phòng thay đồ, và kỳ vọng danh hiệu như quyền lợi bẩm sinh, áp lực là khổng lồ.
Nhưng nếu thành công, Alonso có thể định hình một trật tự mới trong bóng đá: hào quang của Real Madrid kết hợp với một triết lý hoàn hảo. Một lần nữa, ông sẽ đứng ở trung tâm của xu thế bóng đá.
